Fundacja na rzecz Nauki Polskiej w ciągu ostatnich ośmiu lat przekazała ponad 1,2 mld zł na wsparcie nauki w Polsce. Dzięki środkom pochodzącym z europejskiego Programu Inteligentny Rozwój (POIR) utworzono m.in. kilkaset zespołów badawczych i uruchomiono 14 centrów doskonałości, realizujących projekty na światową skalę. Polska tym samym powoli staje się atrakcyjnym miejscem do pracy dla naukowców z wielu stron świata. Po wielu latach posuchy to na pewno może nas cieszyć.
Podczas konferencji „Międzynarodowe Agendy Badawcze – Wspieranie doskonałości i innowacji” prof. Maciej Żylicz, prezes Fundacji na rzecz Nauki Polskiej (FNP) podsumował efekty działań realizowanych przez FNP z POIR od 2015 roku.
Nauka w czasach przemian
Spotkanie było również okazją do prezentacji raportu „Nauka w czasach przemian. Jak badania finansowane z Funduszy Europejskich pomagają chronić nas przed globalnymi zagrożeniami i wykorzystywać historyczne szanse”. Zaprezentowano w nim ponad 30 uczonych i ich badania finansowane przez Fundację na rzecz Nauki Polskiej ze środków POIR.
Najnowsza publikacja FNP zawiera pięć artykułów tematycznych, które odnoszą się do badań z różnych obszarów i pokazują, w jaki sposób polska nauka – dzięki Funduszom Europejskim – odpowiada na globalne wyzwania oraz szanse, takie jak pandemia COVID-19, rozwój nowych materiałów, diagnostyki i innowacji medycznych, energetyki i ekologii oraz technologii kwantowych. Raport zawiera także podsumowania liczbowe zrealizowanych przez Fundację działań.
Inwestycje Funduszu w polską naukę sprawiły, że w Polsce powstało ponad 330 zespołów badawczych, w których badania prowadziło ponad 3,3 tys. naukowców z Polski i ze świata. Za osiągnięcie należy uznać także stworzenie w Polsce czternastu naukowych centrów doskonałości, w których powstają w nich innowacyjne rozwiązania w dziedzinach takich, jak technologie kwantowe, diagnostyka medyczna czy telekomunikacja. Było to możliwe dzięki zainwestowaniu ponad pół miliarda złotych z programu Międzynarodowe Agendy Badawcze (MAB).
W centrach doskonałości
Projekty, które finansowaliśmy ze środków UE, to przede wszystkim inwestycja w najlepszych naukowców i w rozwiązania, które tworzą w naszym kraju odpowiednie warunki do pracy i są w stanie zatrzymać najlepszych specjalistów w kraju i zachęcić badaczy z zagranicy – Polaków i obcokrajowców do prowadzenia badań w Polsce – podkreśla prof. Żylicz.
W efekcie centra doskonałości stworzone w ramach programu MAB mogą poszczycić się najwyższym w Polsce poziomem umiędzynarodowienia zespołów: z zagranicy pochodzi 40 proc. liderów grup badawczych, 56 proc. młodych doktorów i 54 proc. doktorantów. Ponadto beneficjenci FNP nawiązali współpracę z ponad 500 zagranicznymi ośrodkami badawczymi, co umożliwiło wymianę wiedzy i doświadczeń oraz zdobycie dostępu do najnowocześniejszej aparatury.
Współpraca z ośrodkami na całym świecie była także istotna dla naszych beneficjentów ze względu na możliwość rozszerzenia know-how w zakresie zarządzania nauką – dodaje prof. Żylicz. – Dzięki temu, powstałe w naszym kraju centra doskonałości MAB dysponują nie tylko światowej klasy zapleczem technicznym, ale prowadzą swoją działalność zgodnie z najlepszymi wzorcami i standardami obowiązującymi w czołowych jednostkach badawczych na świecie.
Programy dla młodych naukowców
W centrach doskonałości MAB badania prowadzi 17 naukowców, którzy według rankingu Uniwersytetu Stanforda należą do 2 proc. najwybitniejszych na świecie specjalistów w swoich dziedzinach. W realizację innych projektów zaangażowanych jest również niemal 20 laureatów grantów European Research Council, uważanych za najbardziej prestiżowe w Europie. Wyniki badań zostały docenione przez środowisko międzynarodowe, co znalazło odzwierciedlenie w prawie 2 700 artykułach naukowych opublikowanych na łamach międzynarodowych czasopism naukowych.
Dodajmy, że jednym z głównych celów realizowanych przez Fundację programów był rozwój potencjału ludzi zaangażowanych w prowadzenie w Polsce zaawansowanych badań naukowych. A programy TEAM i FIRST TEAM służyły tworzeniu nowych zespołów naukowych, w tym kierowanych przez młodych badaczy.
Program POWROTY wspierał z kolei młodych naukowców powracających do pracy naukowej spowodowanej przerwą związaną np. z rodzicielstwem. Program TEAM-TECH (wraz z modułami core facility) dofinansowywał naukowców realizujących badania o wysokim potencjale wdrożeniowym oraz tworzących rozwiązania / usługi dla odbiorców biznesowych i naukowych.
Program TEAM-NET pomagał zaś w tworzeniu ponadregionalnych konsorcjów realizujących wspólny projekt badawczy.
Nowe programy wspierają naukowców wracających do pracy naukowej
Efekty naukowych programów
Łącznie na realizację tych programów Fundacja przekazała środki w wysokości przeszło 764 mln zł.
W efekcie badacze wspierani przez FNP opracowali wiele innowacyjnych rozwiązań. Nowe materiały, technologie diagnostyczne, zaawansowane lasery czy urządzenia wykorzystujące efekty kwantowe do prowadzenia precyzyjnych pomiarów już znalazły lub wkrótce znajdą szerokie zastosowanie w przemyśle. W ramach realizowanych projektów naukowcy nawiązali współpracę z ponad 100 partnerami biznesowymi.
Dodajmy na koniec, że najciekawsze projekty opiszemy wkrótce w kolejnych publikacjach na łamach economista.pl.
***
Fundacja na rzecz Nauki Polskiej istnieje od 1991 r. i jest niezależną instytucją pozarządową typu non-profit, która realizuje misję wspierania nauki. Jest największym w Polsce pozabudżetowym źródłem finansowania nauki. Do statutowych celów FNP należą: wspieranie naukowców i zespołów badawczych oraz działanie na rzecz transferu osiągnięć naukowych do praktyki gospodarczej.
Fundacja realizuje je poprzez przyznawanie indywidualnych nagród i stypendiów dla naukowców, przyznawanie subwencji na wdrażanie osiągnięć naukowych do praktyki gospodarczej czy inne formy wspierania przedsięwzięć służących nauce (jak np.: programy wydawnicze, konferencje). Fundacja angażuje się także we wspieranie międzynarodowej współpracy naukowej oraz zwiększanie samodzielności naukowej młodego pokolenia uczonych.