Ostatnia dekada była najcieplejszą w historii pomiarów meteorologicznych. Średnia temperatura na świecie była o ok. 1°C wyższa niż w okresie przedindustrialnym, w tym w Europie wzrosła o prawie 2°C. Równocześnie opady atmosferyczne są nieregularnie rozłożone w czasie i przestrzeni, są też bardziej intensywne niż wcześniej. W wyniku zmian klimatycznych coraz częściej doświadczamy ekstremalnych zdarzeń pogodowych. Z ich powodu, według Europejskiej Agencji Środowiska, w latach 2010-2020 Polska poniosła straty finansowe przekraczające 3 mld euro (88 euro przeliczeniu na 1 mieszkańca).
Dlatego złagodzenie zmian klimatycznych i ochrona środowiska naturalnego dla przyszłych pokoleń są palącym wyzwaniem stawianym nam przez Agendę 2030. I trudno się temu dziwić.
Wydatki związane z klimatem
Na ochronę środowiska w Polsce co roku wydawana jest kwota stanowiąca równowartość ponad 3 procent PKB (więcej niż średnio w UE, gdzie roczne wydatki na ten cel sięgają ok. 2 procent PKB). Czy nakłady finansowe i działania podejmowane na rzecz ograniczenia negatywnego wpływu gospodarki na środowisko przynoszą efekty? Czy polska gospodarka jest bardziej zrównoważona środowiskowo niż dekadę wcześniej?
Odpowiedzi na te pytania znajdujemy w tegorocznej edycji Raportu SDG 2022 „Polska na drodze zrównoważonego rozwoju. Rozwój zrównoważony środowiskowo”. Tak jak w poprzednich edycjach badacze obserwują wybrane zjawiska i prezentują ogólne tendencje. Czytelników zainteresowanych bardziej szczegółowymi informacjami zapraszamy do publikacji: „Atlas Środowiska”, „Ochrona środowiska 2022” i „Ekonomiczne aspekty ochrony środowiska” oraz do śledzenia Portalu Informacyjnego GUS.
Ochrona środowiska w Polsce
Racjonalizacja korzystania z zasobów środowiska i zwiększenie skuteczności jego ochrony uzależnione jest od stworzenia określonych warunków oraz uruchomienia czynników stymulujących działania ochronne. A samo zapobieganie niszczeniu środowiska naturalnego oraz neutralizacja skutków jego degradacji wymaga wydatkowania środków finansowych – twierdzi branża.
Dodajmy, że finansowanie ochrony środowiska odbywa się za pomocą wielu instrumentów finansowych i instytucji. Najważniejszymi źródłami finansowania ochrony środowiska w Polsce są: budżet centralny, budżety samorządów terytorialnych, środki własne podmiotów gospodarczych i gospodarstw domowych, fundusze, banki oraz zagraniczne środki finansowe.
Wydatki ponoszone na ochronę środowiska to suma nakładów inwestycyjnych i kosztów bieżących działalności ochronnej. Wysokość poniesionych w 2020 r. wydatków na ochronę środowiska wyniosła ok. 76 mld zł, co oznacza ok. 16-procentowy wzrost w stosunku do roku ubiegłego. W relacji do Produktu Krajowego Brutto wydatki te stanowiły 3,2 procent, przy średniej dla krajów Unii Europejskiej wynoszącej ok. 2 procent. Wydatki na ochronę środowiska w 2020 r. w przeliczeniu na jednego mieszkańca wyniosły tym samym 1976 zł (przy 1704 zł w 2019 r.) – czytamy w raporcie.
Rachunek emisji zanieczyszczeń
Potrzeby finansowania inwestycji związanych z ochroną środowiska rosną i wynikają głównie z konieczności pogodzenia rozwoju gospodarczego z dbałością o stan środowiska. Aby zbadać wzajemne oddziaływanie środowiska i gospodarki stworzono narzędzie jakim są rachunki ekonomiczne środowiska. Dostarczają one informacji dotyczących szerokiego spektrum zagadnień z zakresu ochrony środowiska i gospodarki oraz porządkują dane pochodzące z wielu różnych obszarów, z zastosowaniem tych samych pojęć i tej samej terminologii co rachunki narodowe.
Jednym z rachunków ekonomicznych środowiska jest rachunek emisji zanieczyszczeń do powietrza, dotyczący m.in. emisji dwutlenku węgla, który oszacowany został na 338 mln ton w 2019 r., przy emisji wynoszącej 354 mln ton w 2018 r. Emisja z podmiotów gospodarki narodowej stanowiła ok. 86 procent ogólnej emisji tego zanieczyszczenia, natomiast ok. 14 procent to emisja z gospodarstw domowych.
Wyniki kolejnego rachunku – podatków związanych ze środowiskiem pokazują, że w Polsce ich kwota w 2019 r. wyniosła 60 mld zł i była wyższa w porównaniu do 2018 r. o 3 mld zł.
Wskaźnik DMC
Rachunek ogólnogospodarczych przepływów materialnych pozwala z kolei na oszacowanie Krajowej Konsumpcji Materialnej (Domestic Material Consumption – DMC), mierzącej całkowitą ilość materiałów zużytych przez gospodarkę oraz na określenie Produktywności Zasobów (Resource Productivity – RP) wyrażonej jako stosunek PKB do DMC. To dość istotne dane.
I tak, wskaźnik DMC dla Polski w 2019 r. wyniósł 778 mln ton (735 mln ton w 2018 r.), a w przeliczeniu
na 1 mieszkańca ok. 18 ton, przy średniej w UE ok. 13 ton. Wskaźnik Produktywności Zasobów wyniósł zaś 0,8 Euro/kg i był niższy niż średnia europejska wynosząca 2,4 Euro/kg.