Raport NBP przedstawia wyniki badania ankietowego emigrantów z Polski do Wielkiej Brytanii, Niemiec oraz Niderlandów przeprowadzonego na przełomie 2022 i 2023 roku. Obserwacje zawarte w raporcie prowadzą do następujących głównych kilku ciekawych wniosków, m. in. tego, że emigracja z Polski na coraz bardziej długookresowy charakter.
Sytuacja większości polskich emigrantów na zagranicznych rynkach pracy poprawia się. Zwiększa się też ich zróżnicowanie pod względem przyjętych strategii migracyjnych, wiążących się z przekazywaniem pieniędzy do Polski oraz planów dalszego pozostawania w kraju emigracji.
Spostrzeżenia badaczy
Część emigrantów dostrzega wpływ na swoją sytuację ekonomiczną turbulencji spowodowanych wydarzeniami w latach 2019-2022. W kolejności malejącej ważności takimi wydarzeniami były: brexit, epidemia COVID-19 oraz wybuch pełnoskalowej wojny na Ukrainie.
Polska emigracja zagraniczna ma w większości coraz bardziej długookresowy charakter i cechy migracji osiedleńczej. O postępującym procesie osiedlania się Polaków za granicą świadczy rosnący odsetek emigrantów mieszkających za granicą z najbliższą rodziną oraz przeciętnie coraz niższa częstotliwość wizyt w Polsce – czytamy.
1. Nowi emigranci, którzy napłynęli do badanych krajów od momentu ostatniego badania, które miało miejsce w 2018 r. to głownie osoby młode, bez wcześniejszego doświadczenia w migracjach zagranicznych. W największym stopniu nowi emigranci napłynęli do Niemiec i Niderlandów. W przypadku Wielkiej Brytanii, po jej wyjściu ze struktur Unii Europejskiej i związanych z tym utrudnień w dostępie do rynku pracy nowi emigranci z Polski stracili nim zainteresowanie.
2. Żyjący za granicą Polacy to w równej części kobiety i mężczyźni. Jednak już pod względem wykształcenia widoczne są między nimi różnice. Kobiety częściej niż mężczyźni mają wykształcenie wyższe lub maturalne, co ogólnie jest charakterystyczne dla społeczeństwa w Polsce, jednak tym co wyróżnia emigrantów, jest wyższy niż przeciętnie w Polsce udział osób z wykształceniem średnim zawodowym.
3. Pozycja Polaków na zagranicznych rynkach pracy uległa stabilizacji. We wszystkich trzech krajach wykonywanie pracy najemnej deklaruje większość respondentów. Zmiany te są po części kontynuacją trendu zaobserwowanego w 2016 r. polegającego na podejmowaniu przez Polaków bardziej długotrwałych form zatrudnienia. Jednak na tempo i zakres zmian dotyczących rodaków na emigracji wpłynęła w pewnym zakresie pandemia COVID-19 i Brexit.
4. Główne sektory gospodarki, w których pracują Polacy są dość zróżnicowane pomiędzy krajami docelowymi emigracji. W Niemczech to przemysł, rolnictwo, handel, budownictwo oraz hotelarstwo i gastronomia. W Wielkiej Brytanii dominuje przemysł oraz hotelarstwo i gastronomia, a w Niderlandach rolnictwo i przemysł. W porównaniu do wyników z 2018 r. we wszystkich krajach zanotowano spadek odsetka osób pracujących w ochronie zdrowia i opiece społecznej. Jest to sektor, który był najbardziej narażony na skutki pandemii COVID-19, w tym zwłaszcza na ryzyko ciężkiej choroby i śmierci.
5. Podobnie jak w latach poprzednich Polacy przede wszystkim pracują na stanowiskach robotniczych i jako rzemieślnicy wykwalifikowani. Nowym zjawiskiem jest dość wysoki odsetek osób zajmujących stanowiska menadżerskie niskiego i średniego stopnia w Niderlandach (9 procent) oraz zauważalny spadek w stosunku do 2018 r. osób zajmujących tego typu stanowiska w Wielkiej Brytanii.
6. Pomimo nadganiania przez płace w Polsce wynagrodzeń w UE siła nabywcza przeciętnych wynagrodzeń w analizowanych krajach UE (wg OECD) wciąż przekraczała o przynajmniej 40-80 procent siłę nabywczą wynagrodzeń w Polsce.
I choć zdecydowana większość emigrantów opuściła Polskę z powodów finansowych (wynagrodzenia, brak pracy) to czynniki, które mogą wpłynąć na decyzje o powrocie są bardziej złożone. Najczęściej wymieniana była sytuacja rodzinna oraz zdrowie, a poziom wynagrodzeń dopiero w trzeciej kolejności. Wyjątkiem była zgłaszana w Wielkiej Brytanii po brexicie obawa przed brakiem pracy, którą wskazało jako możliwy czynnik powrotu aż 57 procent Polaków przebywających w tym kraju.
7. W 2022 roku częstość przekazywania pieniędzy do Polski przez Polaków mieszkających za granicą była bardziej zależna od przyjętych strategii migracyjnych niż było to obserwowane w badaniu z 2018 roku. Osoby, których rodziny i dzieci pozostawały w Polsce przesyłały pieniądze zdecydowanie częściej niż osoby, które ściągnęły rodziny do krajów emigracji.
Znacznie częściej niż przeciętnie przesyłały pieniądze osoby deklarujące powrót do kraju. Brak było natomiast istotnego wpływu czasu pozostawania na emigracji na częstość przesyłania środków finansowych do Polski.
8. Najbardziej odczuwalnym przez respondentów skutkiem Brexitu przez emigrantów, którzy pozostali w Wielkiej Brytanii był wzrost formalności związanych z legalizacją pobytu i zatrudnienia w Wielkiej Brytanii. Większość respondentów nie odczuła wpływu pandemii na ich obecną sytuację życiową i sytuację na rynku pracy. Zmiana warunków pracy przed i po pandemii wskazywana przez największy odsetek respondentów dotyczyła poprawy standardów BHP w miejscu pracy.
Opinie respondentów dotyczące wpływu wybuchu wojny na Ukrainie na ich decyzje o pozostaniu na emigracji są zróżnicowane, choć nie jest to czynnik deklarowany jako bezpośrednio wpływający na decyzje – emigranci dostrzegali jednak jego potencjalne ekonomiczne konsekwencje np.: wpływ na kurs polskiej waluty.
***
Raport NBP przedstawia wyniki badania ankietowego emigrantów z Polski do Wielkiej Brytanii, Niemiec oraz Niderlandów przeprowadzonego na przełomie 2022 i 2023 roku.