Handel to jeden z fundamentów każdej gospodarki, a jego kondycja ma bezpośrednie przełożenie na PKB i stabilność finansową kraju. Dane udostępnione przez Rejestr Dłużników BIG InfoMonitor i BIK pokazują jednak, że sektor ten wciąż boryka się z problemami. Łączne zaległości handlu detalicznego i hurtowego przekroczyły w styczniu 9 mld zł. Dlaczego tak jest i jaki wpływ na handel mają współczesne trendy konsumenckie?
Aktualna przez lata tendencja do gromadzenia dóbr materialnych, która utrzymywała stosunkowo wysoki wzrost gospodarczy w Polsce, zdaje się właśnie przemijać – ocenia wielu ekspertów.
Zetki na rynku
Bo na rynek, jako konsumenci wchodzą przedstawiciele pokolenia Z, którzy zupełnie inaczej niż starsi dysponują zasobami i bardziej cenią być i niż mieć.
Nie przywiązują się do przedmiotów, świadomie stawiają na bardziej zrównoważoną konsumpcję i wybierają produkty z drugiej ręki. Zmiana punktu ciężkości wydatków z rzeczy materialnych na doświadczenia i emocje widocznie wpływa na sektor handlowy.
Zgromadzone w Rejestrze Dłużników BIG InfoMonitor i bazie informacji kredytowej BIK dane pokazują, że zaległe zobowiązania detalistów wzrosły w ciągu roku o 207,4 mln zł (6,6 proc.) i na koniec stycznia 2025 r. wynosiły ponad 3,33 mld zł. W ciągu 5 lat przeterminowane zadłużenie przedsiębiorstw z grupy handel detaliczny skoczyło o ponad 25 proc.
Rosnąca niewypłacalność
Wzrost niespłaconych w terminie zobowiązań detalistów to sygnał pogarszającej się sytuacji finansowej wielu firm handlowych. Dane BIG InfoMonitor i BIK wskazują, że udział nierzetelnych dłużników wśród przedsiębiorstw handlu detalicznego wynosi niespełna 4 proc. a ilościowo oznacza to, że aż 36 082 podmioty z tej branży nie płacą na czas lub wcale.
Średnia wartość zaległości przypadająca na jedno przedsiębiorstwo wynosi ponad 92 tys. zł. Warto w tym miejscu przypomnieć, że tylko w pierwszym półroczu 2024 r. niewypłacalność ogłosiło 697 firm handlowych, w tym 340 detalistów – to wzrost o 26 proc. rok do roku. Za tę sytuację odpowiadają m.in. rosnące koszty działalności, zwiększony udział e-commerce w rynku oraz zmieniające się nawyki i wzorce zachowań konsumentów.
Dla przedsiębiorstw handlowych, które chcą pozostać konkurencyjne, oznacza to konieczność dostosowania swojej oferty – zarówno pod względem propozycji wartości, jaką komunikują, jak i sposobu dotarcia do klientów, w tym rozwijania właściwych kanałów relacji. Na horyzoncie pojawia się również model Direct To Consumer e-commerce, w którym sprzedaż internetowa może być realizowana z pominięciem pośredników między producentem a konsumentem – wskazuje Waldemar Rogowski, główny analityk BIG InfoMonitor.
Zagrożone branże
Wzrost zaległego zadłużenia w handlu detalicznym, widoczny w danych pozakredytowych i kredytowych z BIG InfoMonitor i BIK pokazuje, że kryzysem szczególnie dotknięte są branże związane z wyposażeniem wnętrz i elektroniką użytkową.
Zaległe zadłużenie sprzedawców sprzętu gospodarstwa domowego wzrosło o 177,3 proc. r/r i na koniec stycznia 2025 r. osiągnęło poziom ponad 120 mln zł, a firm zajmujących się sprzedażą mebli, oświetlenia i artykułów domowych o 82,7 proc. r/r, z wynikiem 149 mln zł w styczniu.
Wzrost ten sugeruje, że konsumenci w minionym roku wyraźnie ograniczali wydatki na dobra trwałe, co mogło być efektem wysokich kosztów życia, rosnących rat kredytowych oraz niepewności gospodarczej.
Paweł Szarkowski, prezes BIG InfoMonitor:
Mimo znaczącego wzrostu wartości zaległości, udział firm z problemami płatniczymi w danej branży pozostaje stabilny lub rośnie minimalnie (np. w sprzedaży sprzętu RTV wzrost z 4,8 proc. do 4,9 proc.). Może to oznaczać, że kłopoty finansowe dotykają głównie firm już wcześniej zadłużonych.
Pętla opóźnień i niewypłacalności w handlu pozostaje poważnym problemem – 86 proc. małych i średnich przedsiębiorstw z tego sektora deklaruje, że otrzymuje opóźnione płatności za faktury, co przekłada się na ich zdolność do regulowania zobowiązań.
Ponadto wyraźnie wskazują w naszym badaniu, że obecnie trzema głównymi wyzwaniami dla nich będzie także spadek sprzedaży (21 proc.), wysokie koszty prowadzenia biznesu (20 proc.) oraz szukanie nowych rynków (17 proc.), co dodatkowo może utrudniać utrzymanie płynności finansowej.
Kula śnieżna kłopotów
Zatory płatnicze i kłopoty finansowe detalistów mają również wpływ na sektor handlu hurtowego, którego zaległości odnotowane w Rejestrze Dłużników BIG InfoMonitor i bazie BIK wzrosły o blisko 259 mln zł (6,2 proc.) do ponad 4,4 mld zł na koniec stycznia tego roku.
Ponad 24,5 tys. hurtowni ma problemy ze spłatą bieżących rachunków, kredytów i faktur wobec kontrahentów. W rok ich liczba powiększyła się o 1 404 nierzetelne płatniczo podmioty i tym samym udział dłużników wynosi obecnie wysoki 7 proc. odsetek.
Waldemar Rogowski, główny analityk BIG InfoMonitor:
To co wstrzymywało polskiego konsumenta przed większą konsumpcją a tym samym ograniczało sprzedaż detaliczną w 2024 to będąca jeszcze świeżo w pamięci wysoka inflacja, wspomnienia pandemii czyli bezpieczeństwo ekonomiczne i pandemiczne. Jednak najważniejsze było bezpieczeństwo osobiste zagrożone wojną w Ukrainie.
Skłaniało to raczej do oszczędzania a nie konsumowania. Jeżeli dodamy do tego sharing economy i experence economy to widzimy dlaczego rok 2024 nie należał do zbyt udanych dla handlu. W sekcji G czyli Handlu i naprawach przychody ze sprzedaży w trzech kwartałach 2024 były praktycznie na poziomie z trzech kwartałów 2023.
Jeżeli chodzi o zysk netto to w analogicznym okresie spadł o 40 proc. Przyczyniły się do tego wzrost kosztów szczególnie wynagrodzeń, bowiem to właśnie handel należy do sektorów z dużym odsetkiem pracowników zarabiających pensję minimalną.
Perspektywy na 2025 są jednak umiarkowanie optymistyczne. W 2025 roku, popyt konsumpcyjny będzie większym wsparciem dla sektora handlowego. Spadek inflacji i możliwe zakończenie konfliktu w Ukrainie będą pozytywnie wpływały na zachowania konsumpcyjne polskiego konsumenta. W kraju powinna pojawić się solidna dynamika wzrostu spożycia prywatnego.
