Mijają dwa lata od rosyjskiej inwazji na Ukrainę, która spowodowała m.in. gwałtowny wzrost cen energii. Oto podsumowanie konsekwencji gospodarczych dla rosyjskiej gospodarki i rynków energii. Obecny wzrost to raczej efekt przejścia na tryb gospodarki wojennej niż oznaka jej odporności. Silniejszy niż oczekiwano wzrost realnego PKB w 2023 r. (3,6 procent) odzwierciedla przesunięcie zasobów do przemysłu wojennego (nie tylko zbrojeniowego) i budownictwa, co maskuje słabe wyniki większości innych sektorów.
Allianz Trade prognozuje wzrost PKB Rosji o 2,5 procent w 2024 roku. Wypłaty z Funduszu Majątku Narodowego zapewnią, że deficyt fiskalny kraju pozostanie w tym roku możliwy do opanowania, ale późniejsze jego finansowanie może okazać się wyzwaniem.
Nadwyżka na rachunku obrotów bieżących znacznie się zmniejszyła w 2023 r., ponieważ eksport spadł, a import odbił, w czym pomógł objęty sankcjami eksport z UE, który nadal trafia do Rosji za pośrednictwem krajów trzecich. Jednak inwestycje zagraniczne wyschły, ponieważ inwestorzy unikają Rosji.
Rynki energii: odłączenie się od Rosji wiąże się z dużymi kosztami. Europa z powodzeniem radzi sobie z drugą zimą bez rosyjskiego gazu, dzięki oszczędzaniu energii i zwiększonemu importowi LNG. Ceny energii są jednak nadal o 35 procent wyższe (niż przed wojną), a Europa podwoiła dotacje do paliw kopalnych, aby chronić gospodarstwa domowe i firmy (przed dalszym wzrostem cen). Jedynym pozytywnym aspektem jest rosnący udział odnawialnych źródeł energii w koszyku energetycznym – w dłuższej perspektywie wysiłki te będą musiały być kontynuowane.
Rosja: silny wzrost to bardziej efekt przejścia na tryb gospodarki wojennej niż oznaka jej odporności. Rosyjska gospodarka odbiła się mocniej niż oczekiwano w 2023 r., napędzana silnym popytem krajowym – wynika z analiz Allianz Trade.
Ożywienie po spadku
Według wstępnych danych opublikowanych w zeszłym tygodniu przez Rosstat, realny PKB wzrósł w ubiegłym roku o 3,6 procent, co oznacza ożywienie po spadku o 1,2 procent w 2022 r. (zrewidowanym w górę z -2,1 procent poprzednio).
Analiza wydatków częściowo podzielonych wydatków wykazuje, że wzrost był napędzany przez rosnące inwestycje w środki trwałe (10,5 procent), ożywienie wydatków konsumpcyjnych (6,1 procent) w związku z silnym wzrostem płac i napiętym rynkiem pracy, a także rekordowy wzrost wydatków rządowych (3,6 procent).
Pomogły również efekty niskiej bazy z 2022 r., kiedy sankcje i uniezależnienie się od Europy spowodowały recesję. Rosstat ukrył rzeczywiste dane dotyczące eksportu i importu, ale na podstawie dostępnych informacji szacujemy, że handel netto odjął około 2,5 punktu procentowego od ogólnego wzrostu w 2023 roku. Sugeruje to, że realny eksport osiągnął w ubiegłym roku znacznie gorsze wyniki niż realny import.
Przemysł wojenny i budownictwo
Lepsze wyniki gospodarcze Rosji przede wszystkim odzwierciedlają przesunięcie zasobów na wojnę, ukrywając słabe wyniki reszty gospodarki. Po stronie podażowej wzrost w 2023 r. był głównie stymulowany przez silną ekspansję w branżach związanych z wojną, budownictwem i sprzedażą detaliczną.
W szczególności przemysł wojenny i budownictwo gwałtownie wzrosły w ciągu ostatnich dwóch lat, a ich produkcja w 2023 r. była odpowiednio o 35 i 15 procent wyższa niż w 2021 r. Z drugiej strony produkcja w sektorach motoryzacyjnym i transportu lotniczego była w 2023 r. znacznie poniżej poziomów sprzed wojny.
Spowolniony wzrost
Allianz Trade prognozuje, że w 2024 roku tempo wzrostu rosyjskiej gospodarki spowolni do około 2,5 procent r/r. Efekty bazowe zanikły, a miesięczne dane dotyczące produkcji przemysłowej i sprzedaży detalicznej sugerują, że w ostatnich miesiącach ekspansja produkcji spowolniła.
Przewiduje się też, że w przyszłości inflacja pozostanie na wysokim poziomie, średnio około 6,5 procent w tym roku (po 7,4 procent r/r w grudniu i styczniu), częściowo z powodu niedoborów siły roboczej i wysokiego wzrostu płac realnych (prawie 8 procent w 2023 r.).
W rezultacie Centralny Bank Rosji (CBR) powinien utrzymać restrykcyjną politykę pieniężną; w zeszłym tygodniu utrzymał swoją kluczową stopę procentową na niezmienionym poziomie 16 procent, a my prognozujemy, że na koniec roku stopa procentowa wyniesie około 11 procent. Niemniej jednak, aktywność gospodarcza będzie nadal wspierana przez wysokie wydatki rządowe i inwestycje, zwłaszcza w sektorach związanych z wojną – podaje AT.
Automatyczny stabilizator
Deficyt fiskalny Rosji nadal pozostaje pod kontrolą w 2024 roku, ale później jego finansowanie może stać się wyzwaniem. W 2023 r. dochody budżetowe wzrosły zasadniczo zgodnie z wydatkami, ponieważ kurs wymiany rubla działał jako automatyczny stabilizator.
Dzięki deprecjacji rubla o 18 procent w ubiegłym roku, wartość przychodów z eksportu otrzymanych w walucie obcej wzrosła, a tym samym dochody fiskalne wzrosły również w rublach. W rezultacie deficyt fiskalny został ograniczony do około 2 procent PKB w 2023 roku.
W tym roku prognozujemy podobny niedobór w związku z przewidywaną deprecjacją rubla o 15 procent. Aby sfinansować deficyty, Ministerstwo Finansów w coraz większym stopniu przestawia się na wypłaty z Narodowego Funduszu Majątkowego (NWF, państwowego funduszu majątkowego). W dniu 1 lutego 2024 r. płynne aktywa NWF szacowano na 5 bilionów rubli, czyli 55 mld USD, co odpowiada 2,9 procent PKB.